Laureatem Literackiej Nagrody Nobla został chiński pisarz Mo Yan za "wizyjny realizm łączący opowieści ludowe, historię i współczesność". W Polsce opublikowano dotąd dwie jego powieści - Krainę wódki i Obfite piersi, pełne biodra.

Peter Englund, sekretarz Szwedzkiej Akademii powiedział, że skontaktował się z tegorocznym noblistą przed ogłoszeniem werdyktu. "Mo Yan powiedział, że jest zdziwiony i poruszony" - relacjonował rozmowę z mieszkającym w Chinach pisarzem.

Mo Yan to pseudonim Guana Moye, urodzonego 17 lutego w 1955 roku w Gaomi w chińskiej prowincji Szantung (Shandong). Jego rodzice byli rolnikami. Podczas rewolucji kulturalnej Mo Yan jako dwunastolatek porzucił szkołę, najpierw pracował na roli, potem w fabrykach, m.in. w rafinerii oleju.

W 1976 roku wstąpił do Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej, gdzie pełnił funkcje oficera ochrony, instruktora politycznego i oficera propagandy. Równolegle ze służbą w wojsku Mo Yan zaczął studiować literaturę i pisać. Jego pierwsze opowiadanie opublikowano w chińskim piśmie literackim w 1981 r. Pierwsza powieść - Touming de hong luobo - ukazała się w 1986 roku.

Pseudonim "Mo Yan" znaczy "nie mów". Pisarz przybrał go podczas pracy nad swoją pierwszą książką. Z natury gadatliwy Mo Yan chciał przez pseudonim przypominać sobie, aby nie mówić zbyt wiele, bo sprowadza to kłopoty, zwłaszcza gdy pisarz służy w chińskiej armii. Mo Yan wydał jedenaście powieści i kilkadziesiąt opowiadań.

W swoim pisarstwie Mo Yan często powraca do czasów dzieciństwa. W Czerwonym sorgo (1986) opisuje historię rodzinnej prowincji w XX wieku, kiedy doświadczyła klęsk głodu, wojen, japońskiej okupacji. Powieść została sfilmowana w 1987 roku przez Zhang Yimou. W 1988 roku na festiwalu w Berlinie film został nagrodzony Złotym Niedźwiedziem.

Książki Tiantang suantai zhi ge (wydanie w Chinach - 1988, po angielsku - The Garlic Ballads - 1995) i Kraina wódki (w Chinach - 1992, po polsku W.A.B. - 2007) zostały w Chinach uznane za wywrotowe ze względu na zawarte w nich elementy krytyki ustroju.

Fengru feitun (wydanie w Chinach - 1996; Obfite piersi, pełne biodra - W.A.B. 2007) to historyczna, epicka opowieść o historii Chin. W Shengsi pilao (wydanie w Chinach - 2006; wydanie angielskie - Life and Death are Wearing Me Out - 2008) Mo Yan z czarnym humorem opisuje życie codzienne w dobie transformacji ustrojowej. Najnowsza powieść Mo Yana, Wa, to historia o dramatycznych konsekwencjach obowiązującej przez lata w Chinach polityce posiadania przez rodzinę jednego dziecka.

W 1997 r. Yan wystąpił z Chińskiego Związku Pisarzy i rozpoczął pracę w gazecie jako wydawca.

"Poprzez łączenie fikcji i realizmu, historii i ludowych opowieści Mo Yan kreuje świat porównywalny w doskonałości z pisarstwem Williama Faulknera czy Gabriela Garcii Marqueza, jednocześnie nawiązując do tradycji chińskiej literatury" - napisano w uzasadnieniu decyzji Szwedzkiej Akademii.

Twórczość Mo Yana opisywana jest często jako "chiński magiczny realizm". W Polsce ukazały się dwie jego powieści. Kraina wódki (W.A.B. 2006) to przepełniona czarnym humorem opowieść o zagubionej chińskiej prowincji, gdzie podstawowym pokarmem mieszkańców są alkohole. Autochtoni lubią także na przykład specjalnie tuczone dzieci.

Obfite piersi, pełne biodra (W.A.B. 2007) rozgrywa się w XX wieku w małej chińskiej wiosce. Głównym bohaterem jest dorastający chłopiec, który jako nastolatek ciągle jest karmiony przez matkę piersią. To opowieść o sile chińskich kobiet, strażniczek tego, co w życiu najważniejsze i słabości mężczyzn zajmujących się sprawami przemijalnymi, takimi jak polityka.

Beata Stasińska z W.A.B. miała okazję poznać Mo Yana osobiście. "Jest bardzo wycofanym człowiekiem, nieskłonnym do kontaktów. Zna bardzo dobrze Chiny komunistyczne, bo w nich żyje i żył przez wiele lat. Gdy się czyta jego książki, to czuje się drapieżność w opisie rzeczywistości" - powiedziała Stasińska, dodając, że W.A.B. chciałoby wydać także inne powieści tegorocznego noblisty.

pięćdziesięciosiedmioletni Mo Yan jest drugim chińskim pisarzem uhonorowanym literackim Noblem. W 2000 roku otrzymał tę nagrodę Gao Xingjian, autor powieści Góra Dusz. Książki Gao są zakazane w Chinach, pisarz mieszka na emigracji we Francji. W 2000 roku pekińskie władze nie były zachwycone Noblem dla dysydenta. Nagroda dla Mo Yana to pierwszy Nobel dla Chińczyka mieszkającego w Chinach.

Chińskie media zareagowały radością na wieść o Noblu dla Mo Yana. Chiński wydawca Mo - Cao Yuanyong z Shanghai Literature and Publishing House - powiedział agencji AP, że to "spełnienie marzeń". Dodał, że laureat z grupą pisarzy i wydawców będzie świętował w czwartkowy wieczór w jednej z Szanghajskich restauracji.

10 grudnia 2012 r. w Sztokholmie Mo Yan odbierze nagrodę w wysokości 8 mln koron.


(za: wyborcza.pl)